ભારત એક એવો દેશ જે ઝડપથી વિકાસની સીડી ચઢી રહ્યો છે, તે હવે વૈશ્વિક આર્થિક મંચ પર એક નવું પરાક્રમ સર્જવાની તૈયારીમાં છે. રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (RBI)ના તાજેતરના અહેવાલ અનુસાર, ભારત 2026 સુધીમાં જાપાનને પાછળ છોડીને વિશ્વની ચોથી સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થા બની શકે છે.
આ એક એવો દાવો છે જે ભારતની આર્થિક સંભાવનાઓ અને તેની સતત વધતી જતી વૈશ્વિક હાજરીને રેખાંકિત કરે છે. આ લેખમાં, આપણે આ આશાવાદના પાયા, ભારતની આર્થિક પ્રગતિના પાછળના પરિબળો અને આ મહત્વાકાંક્ષી લક્ષ્યને હાંસલ કરવા માટેના પડકારોની ચર્ચા કરીશું.
ભારતની આર્થિક યાત્રા: એક ઝડપી પ્રગતિ
છેલ્લા એક દાયકામાં ભારતે આર્થિક ક્ષેત્રે અસાધારણ પ્રગતિ કરી છે. એક સમયે વિશ્વની 10મી સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થા ગણાતું ભારત આજે પાંચમા સ્થાને પહોંચી ગયું છે, જેમાં અમેરિકા, ચીન, જર્મની અને જાપાન જેવા દેશો જ તેની આગળ છે. 2022-23ના નાણાકીય વર્ષમાં ભારતનો જીડીપી (ગ્રોસ ડોમેસ્ટિક પ્રોડક્ટ) વૃદ્ધિ દર 7.2 ટકા રહ્યો હતો, જે વૈશ્વિક સ્તરે નોંધપાત્ર છે. જૂન અને સપ્ટેમ્બર 2023ના ક્વાર્ટરમાં આ વૃદ્ધિ દર અનુક્રમે 7.8 ટકા અને 7.6 ટકા રહ્યો, જે ભારતની આર્થિક ગતિનો પુરાવો આપે છે.
રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયાના મે 2025ના બુલેટિનમાં ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યું છે કે ભારતની આર્થિક વૃદ્ધિની ગતિ આગામી વર્ષોમાં પણ જળવાઈ રહેશે. PHD ચેમ્બર ઓફ કોમર્સ એન્ડ ઈન્ડસ્ટ્રી (PHDCCI)ના અંદાજ પ્રમાણે, ચાલુ નાણાકીય વર્ષમાં ભારતનો જીડીપી વૃદ્ધિ દર 6.8 ટકા અને આગામી નાણાકીય વર્ષમાં 7.7 ટકા રહેવાની શક્યતા છે. આ ઝડપી વૃદ્ધિ ભારતને જાપાનને પછાડીને ચોથા સ્થાને લઈ જશે.
આર્થિક વૃદ્ધિના મુખ્ય ચાલકો
ભારતની આર્થિક પ્રગતિ પાછળ ઘણા પરિબળો કામ કરી રહ્યા છે, જેમાં સરકારની નીતિઓ, ડિજિટલ ક્રાંતિ, ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર વિકાસ અને યુવા વસ્તીનો સમાવેશ થાય છે.
-
સરકારી સુધારાઓ અને નીતિઓ: ‘મેક ઇન ઇન્ડિયા’, ‘ડિજિટલ ઇન્ડિયા’ અને ‘આત્મનિર્ભર ભારત’ જેવી પહેલોએ ઔદ્યોગિક નવીનતા અને સ્વદેશી ઉત્પાદનને પ્રોત્સાહન આપ્યું છે. આ સુધારાઓએ ગામડાઓને ઉત્પાદન કેન્દ્રોમાં અને શહેરોને આર્થિક હબમાં પરિવર્તિત કર્યા છે.
-
ડિજિટલ ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર: ભારતનું ડિજિટલ અર્થતંત્ર ઝડપથી વિસ્તરી રહ્યું છે. ફિનટેક, ઈ-કોમર્સ, આર્ટિફિશિયલ ઈન્ટેલિજન્સ (AI) અને ડેટા સાયન્સ જેવા ક્ષેત્રોમાં ભારત વૈશ્વિક નેતૃત્વ તરફ આગળ વધી રહ્યું છે. ડિજિટલ ઈન્ડિયા યોજનાએ ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં ઈન્ટરનેટની પહોંચ વધારી છે, જેનાથી નવી રોજગારીની તકો ઊભી થઈ છે.
-
ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર વિકાસ: ભારત સરકારે રોડ, રેલવે, બંદરો અને એરપોર્ટ જેવા ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર પ્રોજેક્ટ્સમાં ભારે રોકાણ કર્યું છે. ગતિશક્તિ યોજના અને નવી લોજિસ્ટિક્સ નીતિએ લોજિસ્ટિક્સની કાર્યક્ષમતા વધારી છે, જે આર્થિક વૃદ્ધિનું મુખ્ય ચાલક બન્યું છે.
-
યુવા વસ્તી અને ડેમોગ્રાફિક ડિવિડન્ડ: ભારતની 1.4 અબજની વસ્તીમાં યુવાનોનો મોટો હિસ્સો છે, જે દેશની આર્થિક શક્તિનો પાયો છે. આ યુવા વર્ગ નવીનતા, ઉદ્યોગસાહસિકતા અને ખરીદ શક્તિના સ્ત્રોત તરીકે કામ કરે છે.
પડકારો અને તેનો સામનો કરવાની વ્યૂહરચના
જોકે ભારતની આર્થિક યાત્રા આશાસ્પદ છે, તેમ છતાં કેટલાક પડકારો રહેલા છે. આમાં ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરની અપૂરતી ઉપલબ્ધતા, ગરીબી, અસમાનતા અને ટેકનોલોજીકલ ગેપનો સમાવેશ થાય છે.
-
ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરની અછત: ખાસ કરીને આર્ટિફિશિયલ ઈન્ટેલિજન્સ (AI) જેવા ઉભરતા ક્ષેત્રોમાં ડેટા સેન્ટર અને વીજ પુરવઠાની અછત એક મોટો પડકાર છે. રિપોર્ટ્સ અનુસાર, AI ડેટા સેન્ટર માટે જંગી વીજ પુરવઠાની જરૂર પડે છે, અને ભારત હજુ બિન-રિન્યુએબલ ઉર્જા પર નિર્ભર છે.
-
ગરીબી અને અસમાનતા: ભારતનો વિકાસ સર્વસમાવેશક હોવો જરૂરી છે. લાખો લોકો હજુ ગરીબીની રેખા નીચે જીવે છે, અને આર્થિક અસમાનતા ઘટાડવી એ સરકારની પ્રાથમિકતા હોવી જોઈએ. આયુષ્માન ભારત જેવી યોજનાઓ આ દિશામાં મહત્વનું પગલું છે.
-
કૌશલ્ય વિકાસ:AI અને ડેટા સાયન્સ જેવા ક્ષેત્રોમાં સ્કીલ્ડ વર્કફોર્સની અછત એ બીજો પડકાર છે. 2027 સુધીમાં ભારતનું AI કાર્યબળ 13.5 લાખ સુધી પહોંચવાનો અંદાજ છે, પરંતુ આ માટે શિક્ષણ અને સંશોધનમાં રોકાણ વધારવું પડશે.
રિઝર્વ બેંકની ભૂમિકા
રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા આર્થિક વૃદ્ધિને ટેકો આપવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવે છે. ફેબ્રુઆરી 2025માં નીતિગત વ્યાજ દરોમાં ઘટાડાની શક્યતા વ્યક્ત કરવામાં આવી છે, જે ફુગાવાના દરમાં નરમાઈને કારણે શક્ય બનશે. આ ઘટાડો વપરાશ અને રોકાણને વેગ આપી શકે છે. વધુમાં, RBIની નાણાકીય નીતિઓએ બેન્કિંગ સેક્ટરને મજબૂત કર્યું છે, જે આર્થિક સ્થિરતાનો પાયો છે.
ભવિષ્યની દિશા
ભારતનું આર્થિક ભવિષ્ય ઉજ્જવળ છે, પરંતુ આ લક્ષ્યને હાંસલ કરવા માટે સરકાર, ઉદ્યોગો અને નાગરિકોના સંયુક્ત પ્રયાસો જરૂરી છે. ડિજિટલ અર્થતંત્ર, રિન્યુએબલ ઉર્જા, અને સર્વસમાવેશક વિકાસ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવાથી ભારત વૈશ્વિક આર્થિક મંચ પર નવી ઊંચાઈઓ સર કરી શકે છે. રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયાનો આશાવાદ એક માત્ર આંકડો નથી, પરંતુ ભારતની સંભાવનાઓ અને તેના યુવાનોની શક્તિનું પ્રતિબિંબ છે.
આવી જ લેટેસ્ટ અપડેટ્સ મેળવવા માટે અમારા whatsapp group ને જોઈન કરો જેથી તમને સમયસર આવી જ લેટેસ્ટ અપડેટ્સ મળતી રહે.
વધુ વાંચો :
WhatsApp Group
Join Now
ગુજરાત ઉપર ત્રાટકી શકે છે વાવાઝોડું: અરબી સમુદ્રમાં ઉભું થતું ચક્રવાત લાવશે ભારે વરસાદ
જિઓનો સૌથી સસ્તો પ્લાન 2025: સૌથી ઓછી કિંમતમાં સૌથી સારો પ્લાન આવી ગયો!
નમસ્કાર મિત્રો, મારું નામ જયવીર બઢિયા છે હું એક કન્ટેન્ટ રાઈટર છું મને ટેક, ઓટોમોબાઇલ અને એજ્યુકેશનલ આર્ટિકલ્સ લખવા પસંદ છે આની સાથે મને સમય ની સાથે નવુ નવું શીખવું ગમે છે.